Przedmiotem troski każdej kobiety planującej macierzyństwo jest prawidłowe przygotowanie się do ciąży oraz odpowiednie poprowadzenie ciąży. Na czym polegają te procesy? Odpowiedź można znaleźć w wielu podręcznikach napisanych specjalnie dla przyszłych matek, czy też na portalach internetowych. Należy jednak pamiętać, że najlepszym doradcą jest lekarz specjalista położnik – ginekolog, mający odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Doradcą może być również wykwalifikowana i doświadczona położna. W krótkim artykule chciałbym przedstawić kilka prostych porad – w dość skondensowanej formie – które mam nadzieję pozwolą pacjentkom prawidłowo planować postępowanie w okresie przed i po koncepcyjnym.

Planowanie ciąży.
Coraz częściej zgłaszają się pacjentki prosząc o przeprowadzenie badania przed planowaną ciążą. Co zaleca się w takim przypadku? Przede wszystkim lekarz prowadzący powinien być poinformowany o wszelkich zdrowotnych ograniczeniach pacjentki – tj o jej historii zdrowotnej. Każda pacjentka, która leczy się w poradni specjalistycznej, powinna poinformować prowadzącego ją lekarza o planowanej ciąży i odpowiednio do jej schorzenia być przygotowana przez odpowiedniego specjalistę np. pacjentka z chorobą serca, padaczką, chorobami krwi, chorobami nerek, układu ruchu etc.

Przygotowania do zajścia w ciążę obejmuję m. in. kontrolę ginekologiczną i stomatologiczną, odpowiednią dietę i aktywność fizyczną, rezygnację z używek, dodatkowa suplementację wybranych witamin (  głównie kwas foliowy oraz witamina D3)  oraz szczepienia,

Niewątpliwie każda kobieta planująca ciążę powinna sprawdzić swój status immunologiczny,  Odporność przeszczepienia nabyta w dzieciństwie często nie wystarcza na całe dorosłe życie - część chorób zakaźnych wymaga podania dawek przypominających. Zapotrzebowanie a szczepienia u osób dorosłych wynika z różnych względów np.epidemiologicznych - ponieważ niektóre zakażenia mają bardzo ciężki przebieg u osób dorosłych. Takie zapotrzebowanie stwarzają również niektóre specjalne stany kliniczne - w tym ciąża. Pamiętać też należy, że nie wszyscy przechorowuję chory wieku dziecięcego - i tym samym nie nabywają odporności na nie. Kobieta w ciąży wymaga szczególnej ochrony - jako profilaktyki swojego zdrowia oraz zdrowia swojego dziecka.

Szczepienia zalecane przed ciążą:

1. szczepienie przeciw ospie wietrznej

2. szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce (MMR)

3. szczepienie przeciw tężcrcowi, błonicy i krzuśćcowi

4. szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i typu B

5. szczepienie przeciwko grypie.

Należy pamiętać też o profilaktycznym zażywaniu kwasu foliowego. Jest to profilaktyka przeciwko występowaniu wad wrodzonych cewy nerwowej płodu. Należy pamiętać, że profilaktyka przewiduje zażywanie 400 mikrogramów kwasu foliowego na co najmniej 3 – 6 miesiący przed planowaną ciążą. Niektóre źródła zalecają podawanie kwasu foliowego nawet przez dłuższy czas. Przyjmować należy ró∑nie witaminę D3 w dawce conajmniej 2000 jednostek dziennie. Oczywiście przed planowaną ciążą powinno wykonać się badanie cytologiczne oraz badanie USG przezpochwowe, wyleczyć stany zapalne i ew. uzupełnić naturalną florę bakteryjną pochwy probiotykiem.

Wskazanym jest wykonanie niektórych badań - jeszcze zanim pacjentka zajdzie w ciążę - na które skieruje pacjentkę jej lekarz.

Ciąża

Pacjentki często pytają kiedy powinny zgłosić się do lekarza po raz pierwszy w ciąży. Terminem takim jest czas ok. 2 tyg po zatrzymaniu miesiączki – czyli ok. szóstego tygodnia ciąży. Proszę pamiętać, że czas trwania ciąży liczymy od daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki. Podczas pierwszej wizyty lekarz zbiera wywiad, za pomocą badania ginekologicznego ( które może być uzupełnione przez badanie USG ) – określa wiek ciąży, termin porodu oraz określa ew zagrożenia ( jeżeli takie istnieją). Przedstawia też pacjentce zalecenia dietetyczne oraz określa potrawy „zakazane”. Te zakazy to profilaktyka skierowana na zapobieganie niektórym groźnym zachorowaniom w ciąży. Do najważniejszych zaleceń należą – unikanie spożywania surowego mięsa (np. tatara, sushi, carpatio, szynka parmeńska), do przyrządzania mięsa ciężarna powinna zakładać rękawiczki, a deseczki wyparzyć po użyciu,   zakaz spożywania surowych jaj (majonez domowej roboty, wyroby cukiernicze z surowych jaj, jaja na miękko, jajecznica sadzona), wyrobów garmażeryjnych wielokrotnie zamrażanych i rozmrażanych – w tym pasztetu i wątróbki, owoców morza, wyrobów z niepasteryzowanego mleka koziego i owczego ( w tym sery pleśniowe, feta itp.). Nie zaleca się też spożywania zielonej herbaty (pewne składniki mogą powodować niektóre wady serca płodu)

Zaleca jest n spożywanie ryb - najlepiej niedużych ryb morskich. Inne - mogą zawierać rtęć - toksyczną dla układu nerwowego płodu.

Lekarz kieruje też pacjentkę na konieczne badania laboratoryjne, do których należą – oznaczenie grupy krwi, poziomu glukozy, przeciwciał przeciwko niektórym chorobom zakaźnym oraz badanie ogólne moczu. Pacjentka jest też ważona, kontrolowane jest ciśnienie tętnicze krwi.

Tak zaopatrzona pojawia się na wizytę po ukończeniu 10-go tygodnia ciąży. Pacjentka jest ważona, mierzone jest ciśnienie tętnicze krwi (jest to stały element każdej z następnych wizyt). Lekarz specjalista bada pacjentkę ginekologicznie, bada piersi, informuje o możliwości wykonania badań w kierunku wad płodu uwarunkowanych genetycznie – omawia tryb życia, propaguje zdrowy tryb życia.

Kolejnym ważnym „kamieniem milowym” jest wykonanie badania USG z oceną rozwoju płodu i określenia stopnia ryzyka wystąpienia niektórych wad spowodowanych nieprawidłowym kariotypem płodu. Badanie takie nazywane też biometrycznym wykonuje się między 11 a 14 –tym tygodniem ciąży. Wynik badania omawiany jest przez lekarza podczas wizyty ok. 15 tygodnia ciąży.

Następna planowana wizyta ma miejsce  ok. 20-go tygodnia. W tym czasie pacjentka kontroluje badanie morfologiczne krwi, moczu oraz wykonuje kolejne badanie biometryczne USG (drugie z 3-ch planowanych w ciąży). W badaniu tym określa się przede wszystkim prawidłowość rozwoju płodu – jego mózgu, serca, nerek, kończyn i innych narządów i masy płodu. Zwykle określić można też płeć płodu.

Bardzo ważnym okresem w ciąży jest 26-sty tydzień ciąży. W tym czasie ciężarna powinna wykonać test przesiewowy tolerancji glukozy (test zwany OGTT – lub test obciążenia 75 g glukozy). Badanie to pozwala na wykrycie cukrzycy ciężarnych i wdrożenie odpowiedniego leczenia – które może mieć ogromne znaczenie dla rozwoju płodu. U pacjentek z ujemnym RH – wykonuje się badanie ew. obecności przeciwciał anty Rh ( badanie takie wykonuje się też ok. 30 tyg. ciąży). W tym czasie ciężarna zachęcana jest do uczestniczenia w szkole rodzenia. Często pacjentki mają o niej błędne wyobrażenie. Może należałoby powiedzieć w sposób bardziej zrozumiały, ze jest to kurs dla kobiet będących pierwszy (ale nie tylko) raz w ciąży – uczący jak zachować się na sali porodowej, aby poród był dla niej wspaniałym wydarzeniem, a nie tylko obawą przed nieznanym. Kursem uczącym jak postępować z dzieckiem po porodzie – po powrocie do domu (co sprawia, że opiekuje się dzieckiem sprawnie, bez obawy i lęku, stanowi również przygotowanie pacjentki do porodu, połogu i karmienia piersią). Szkoła rodzenia uzupełniona jest odpowiednim treningiem praktycznym – w ten sposób omawiane zagadnienia nie są tylko rozważaniami czysto teoretycznymi. Zachęcam bardzo wszystkie przyszłe mamy do skorzystania ze szkoły.

Wizyta ok. 30-go tygodnia ciąży obejmuje wykonanie badania USG pozwalającego na określenie prawidłowości wzrastania płodu(zarówno masy jak i prawidłowości rozwoju poszczególnych narządów).

Zachęca się pacjentkę do szczepień w czasie ciąży - ( jeżeli nie była szczepione w ramach przygotować do ciąży)  - w tym przeciwko grypie, tężcowi, błonicy oraz krztuścowi.  Odpowiednich informacji udzieli lekarz prowadzący ciążę.

Profilaktyka konfliktu serologicznego (RH) - obecnie zaleca się podanie immunoglobuliny anty D już w czasie ciąży -  w okresie 28-30 hbd. 

Obecne rekomendacja  dotyczące prowadzenia ciąży przewidują również wykonanie dwukrotnie podczas ciąży  badania w kierunku depresji ( 11 -14  oraz 33-37 tydz. ciąży. Informacje pacjentki uzyskają u lekarza prowadzącego ciążę.

W ostatnim trymestrze ciąży – w prowadzeniu ciąży zwraca się uwagę z jednej strony na prawidłowy rozwój płodu – ale również na stan zdrowia ciężarnej, ze względu na możliwość wystąpienia niektórych stanów patologii ciąży – w tym niedokrwistości, nadciśnienia indukowanego ciążą, czy też białkomoczu (nazywanego niegdyś gestozą). W tym czasie wykonuje się się badania w kierunku wykrywania niektórych zakażeń, które mogą mieć wpływ na płód ( w tym wykrywanie wirusa wirusowego zapalenia wątroby typu B i V, przeciwciała w kier HIV, WR oraz posiew w kierunku GBS ( tzw. paciorkowców grupy B) – które niewykryte mogą być przyczyną zakażenia okołoporodowego płodu.

W czasie okołoporodowym omawia się z pacjentką tzw plan porodu – w którym pacjentka wyraża swoje preferencje co do warunków i sposobu porodu. Typowo zadawanymi pytaniami w tym okresie ciąży – to : kiedy należy zgłosić się do szpitala celem porodu. Informujemy pacjentki – że zostają otoczone opieką okołoporodową szpitalną od dnia terminu porodu. W tym dniu zgłaszają się do szpitala, gdzie wykonywane jest badanie KTG ( kardio-toko-graficzne) – podczas którego ocenia się dobrostan płodu, bada stopień dojrzałości do porodu szyjki macicy. Jeżeli nie wystąpi akcja porodowa – pacjentka zwykle przyjmowana jest do szpitala w ósmej dobie po terminie porodu – ale zależy to od zasad stosowanych w poszczególnych szpitalach.

Pacjentka natomiast pilnie powinna zgłosić się do szpitala, jeżeli wystąpi jedna z następujących okoliczności:

• przestanie odczuwać ( lub słabiej odczuwa) ruchy płodu,
• zaobserwuje bardzo intensywne ruchy.

Pilnego zgłoszenia się do szpitala wymaga też 

• odejście płynu owodniowego (wód płodowych), 
• krwawienie z dróg rodnych,
• pojawienie się czynności skurczowej macicy – lub pojawienie się długiego, nieustępującego skurczu, wystąpieniu nagłych bólów głowy ( szczególnie połączonych z zaburzeniami widzenia), 
• bólów w podbrzusza i nagłej zwyżki ciśnienia tętniczego (jeżeli pacjentka sama mierzy sobie ciśnienie).

Dobra i systematyczna współpraca z lekarzem specjalistą położnictwa i ginekologii sprawia, że ciąża jest dla kobiety miłym czasem oczekiwania na dziecko – a poród – do którego jest przygotowana wielkim i wspaniałym przeżyciem.