Jaki jest cel hormonalnej terapii menopauzalnej (HTM).
Nadrzędnym celem HT jest poprawa jakości życia kobiet poprzez łagodzenie i/lub eliminację objawów menopauzalnych – oraz profilaktykę odległych następstw niedoboru estrogenów.
HTM jest indywidulanym wyborem w aspekcie poprawy jakości życia i priorytetów zdrowotnych - a decyzja o jej wdrożeniu uwzględnia stan zdrowia kobiety, jej priorytety, określone dla niej korzyści, czynniki ryzyka i potencjalne zagrożenia.
Jakie są wskazania do zastosowania HTM
1. Objawy menopauzalne – odczuwalne przez większość kobiet – takiej jak uderzenie gorąca, poty - czyli tzw. objawy wasomotoryczne zwłaszcza te o umiarkowanym i dużym nasileniu.
2. Objawy tzw. pomenopauzalnego zespołu urogenitalnego objawiające się suchością pochwy, bolesnym, częstym oddawaniem moczu, parcia naglące na mocz, nawracające stany zapalne pochwy i pęcherza moczowego.
3. Przedwczesna menopauza
4. Osteoporoza – zapobieganie i leczenie – zwłaszcza u kobiet do 60 rż.
5. Zapobieganie zaburzeniom ogólnoustrojowym związanych z niedoborem estrogenów - które nasilają się w okresie pomenopauzalnym. Zmniejszenie ryzyka chorób układu sercowo – naczyniowego, cukrzycy, zespołu metabolicznego, choroby Alzheimera, choroby Parkinsona. Ważnym warunkiem jest rozpoczęcie terapii okołomenopauzalnym lub najpóźniej w okresie pierwszych lat po ostatniej miesiączce.
Jak HTM wpływa na mózg?
Struktury i funkcje mózgu są wrażliwe na estrogeny, które działają ochronnie na komórki nerwowe. Regulują też system bioenergetyczny mózgu - zwiększając wychwytywanie glukozy i podtrzymywanie w mózgu wykorzystanie energii z glukozy. Przy niedoborze estrogenów wytwarza się tzw. stan hipometaboliczny w mózgu, co oznacza niedostateczne zaopatrzenie w glukozę mózgu i konieczność czerpania energii z przemian lipidów – co sprzyja rozwojowi choroby Alzheimera.
Jak HTM wpływa na metabolizm?
Estradiol zwiększa wychwyt glukozy przez różne tkanki. Po podaniu tego zwiększa się wrażliwość na insulinę. U kobiet z cukrzycą przyjmujących leczenie hormonalne w okresie menopauzalnym podwyższone stężenie glukozy, insuliny i lipidów ulegają poprawie w stosunku do kobiet niestosujących hormonów.
Estrogeny działają również poprzez wpływ na inne struktury mózgu – w tym na podwzgórze – pobudzając ośrodek hamowania łaknienia i hamują ośrodek łaknienia.
Mają również wpływ na rozkład tkanki tłuszczowej.
Kobiety z niedoborem estrogenów częściej przybierają na wadze i dochodzi u nich do przebudowy tkanki tłuszczowej na korzyść tkanki brzusznej. Niedobór estrogenów przyczynia się do wzrostu masy ciała po menopauzie.
Estrogeny a działanie kardioprotekcyjne
Terapia estrogenowa rozpoczęta w optymalnym okresie tj. poniżej 60 rż, lub mniej niż 10 lat po ostatniej miesiączce wpływa korzystnie na czynność naczyń, stężenie cholesterolu oraz metabolizm węglowodanów – co zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej, zawału serca. Rozpoczęcie terapii w późniejszym okresie niestety może prowadzić do zaostrzenia częstości występowania choroby wieńcowej.
Jak HTM działa w prewencji i leczeniu osteoporozy
Hormonalna terapia menopauzy jest skuteczną i właściwą metodą zapobiegania osteoporozie u kobiet przed 60 rż i/lub do 10 lat po menopauzie.
Terapia ta jest też postępowaniem w zapobieganiu i leczeniu kobiet z przedwczesną menopauzą oraz do 60 rż. Estrogeny zmniejszają ryzyko złamań kręgosłupa, szyjki kości udowej i innych złamań. Wpływają korzystnie na gęstość masy kostnej. Efekt utrzymuje się przez cały czas terapii i zanika po odstawieniu suplemantacji.
Jakie są bezwzlędne przeciwskazania do Hormonalnej terapii menopauzalnej
O przeciwskazaniach najlepiej porozmawiać ze swoim lekarzem. Ty niemniej należy wspomnieć, że HTM jest przeciwskazana szczególnie w przypadkach nieprawidłowych krwawień z narządu rodnego, wysokiego ryzyka choroby zatorowo – zakrzepowej, źle kontrolowanego nadciśnienia tętniczego, przebytego zawału serca, przebytego udaru mózgu, , aktywnych chorób wątroby oraz estrogenozależnej choroby nowotworowej.
Czy HTM zwiększa ryzyko raka piersi ?
Prawdopodobny wzrost ryzyka rozwoju raka piersi pod wpływem hormonalnej terapii menopauzalnej jest mały (< 1 przypadek/1000 kobiet na rok) i jest porównywalny do ryzyka wywołanego przyrostem masy ciała po menopauzie o 5 kg, czy spożywanie wysokoprocentowych napojów alkoholowych.
Nie zaleca się stosowania HTM u kobiet po leczeniu raka piersi.
HTM u kobiet po wycięciu macicy.
U pacjentek po wycięciu macicy HTM polega na ciągłym podawaniu estrogenów i nie ma żadnego uzasadnienia do stosowania terapii estrogenno - progestagenowej .
Jak długo można stosować HTM
Dawka i czas trwania HTM powinna być indywidualizowana, zależnie od celów terapii i względów jej bezpieczeństwa.
Jakie są formy farmakologiczne HTM
Pacjentka może przyjmować HTM w formie doustnej (tabletki) lub w formie przezskórnej (plasterki, żel lub spray). Odpowiedni dobór terapii zostanie zaproponowany przez lekarza prowadzącego – na podstawie badania pacjentki oraz indywidualnych, wskazań, czynników ryzyka do terapii – ale też preferencji pacjentki.
Czy istnieją skuteczne alternatywy do Hormonalnej Terapii Menopauzalnej np. w postaci terapii roślinnych?
Wyniki badań naukowych wskazują na brak jednoznacznych dowodów na skuteczność leków roślinnych – ale jednocześnie brak dowodów na ich nieskuteczność.
Zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy uważa, że warto rozważyć zastosowanie fitoestrogenów u kobiet, których jakość życia uległa istotnemu pogorszeniu z powodu objawów związanych z menopauzą, a które nie mogą – lub nie chcą stosować HTM opartej na podawaniu systemowym estrogenów lub/i progestegenów.
Opracowano na podstawie pracy Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Menopauza i Andropauzy