Bardzo częstym pytaniem zadawanym przez pacjentki to  pytanie o „menopauzę”. 

Menopauza budzi niepewność – a przede wszystkim  lęk – który  określany jest często zdaniem „ to  znaczy,   że potem już nie będę kobietą”.

 

Celem tego opracowania  jest wyjaśnienie, że menopauza i okres klimakterium nie jest chorobą lecz nowym rozdziałem w życiu kobiety – okresem przejściowym między czasem prokreacji – a czasem spokoju hormonalnego, w którym  dochodzi do wieku  zmian w organizmie kobiety w  tym wydzielaniu min. hormonów kobiecych ( estrogenów), ustanie miesiączkowania oraz innych zmian –  dających inną jakość życia kobiecie – którą oczywiście w stu procentach pozostaje.

 

Należy pamiętać, że we współczesnych społeczeństwach wydłużenie średniej życia sprawiło, że ten okres to jedna trzecia życia kobiety.

 

Na początku kilka  definicji:

 

1.     Menopauza – to ostatnia miesiączka w życiu kobiety ( mówimy o niej wtedy, kiedy  następna nie pojawi się co najmniej przez 6 miesięcy. W populacji kobiet  polskich – to 50 rż  +/-  5 lat. 

Według Północnoamerykańskiego Towarzystwa Menopauzy, menopauzę rozpoznaje się w chwili ustania krwawienia miesiączkowego u kobiety przez okres kolejnych 12 miesięcy, przy jednoczesnym wykluczeniu innych przyczyn braku miesiączki.

2.    Premenopauza– to okres, w którym następuje wygasanie czynności jajników aż do całkowitego ustania cykliczności w ich funkcjonowaniu. Okres ten trwa od pełnej płodności do menopauzy, średnio 5-6 lat.

3.     Klimakterium – okres ( czasem trochę burzliwy, czasem zupełnie spokojny) – zakończenia przez kobietę okresu  prokreacyjnego i wejście w okres spokoju hormonalnego.

4.     Objawy wypadowe -   objawy somatyczne ( z innych układów organizmu) towarzyszące temu okresowi u większości kobiet.

5.     Estrogeny – hormony żeńskie odpowiadające

6.     Hormonalna Terapia Menopauzalna –  leczenie opisanych objawów ( i nie tylko) – poprzez podawanie substytucji hormonalnej.

7.     Endometrium – błona śluzowa wyścielająca jamę macicy, ulegająca miesięcznym przemianom.

8.     Endometrioza – obecność endometrium poza jamą macicy – występuje u kobiet młodszych).

9.     Indeks Kuppermana – skala określająca stopień dolegliwości  klimakteryjnych

 

Zatrzymanie krwawień miesięcznych  nie jest zjawiskiem nagłym i  zwykle poprzedza je „okres przygotowawczy” – trwający nieraz kilka lat. 

Menopauzie mogą towarzyszyć objawy dość dokuczliwe ale bez wyraźnych powikłań zdrowotnych – ustępujące po kilku tygodniach – miesiącach lub latach.

Bywają też objawy mniej nękające – ale mogące powodować konsekwencje w odległym przedziale czasowym.

 

Niezależnie od wieku czy kręgu kulturowego – menopauza wiąże  się z raczej negatywnymi skojarzeniami – co pogłębiają pojawiające się w tym okresie reakcje psychologiczne o czym wspomniałem wyżej.

Wcześniejsze wystąpienie menopauzy notuje się  u nałogowych palaczek tytoniu – natomiast nie bez wpływu pozostaje długotrwała nawet  antykoncepcja hormonalna.

 

Bezpośrednim powodem zatrzymania krwawień miesięcznych jest zanik, bądź  znaczny niedorozwój błony śluzowej jamy macicy – endometrium,

co jest efektem zachodzącym w  tym czasie w organizmie zmian hormonalnych – których efektem jest znaczne zmniejszenie wydzielanych hormonów kobiecych – estrogenów.

 

Zmiany hormonalne mogą powodować  też u kobiet szereg  dolegliwości  nazywany  „objawami wypadowymi” . 

 

Objawy te i skala ich nasilenia może być różna i określana jest za pomocą tzw.  Indeksu Kuppermana - przestawionego poniżej.

Każda z zainteresowanych pań może wykonać sobie test - wybierając  - a potem sumując punkty z  wybranej przez siebie oceny poszczególnych dolegliwości.

Klucz znajduje się pod tabelą.

 

 

INDEKS  KUPPERMANA

 

Sprawdź  nasilenie objawów menopauzalnych.

Z każdej linijki wybierz jedną możliwość  i zsumuj wynik.

Np. – jeżeli nie stwierdzasz u siebie danego objaw – wpisz 0.

Jeżeli odczuwasz objaw  – określ nasilenie i wpisz odpowiedni wynik.

Klucz znajduje się poniżej

 

OBJAWY		Brak objawu	Lekkie	Średnie	Ciężkie	Razem
Uderzenia gorąca		0	4	6	12
Nadmierne poty		0	1	2	3
Zaburzenia snu		0	2	4	6
Nadmierna nerwowość		0	2	4	6
Nastrój depresyjny		0	1	2	3
Zawroty głowy		0	1	2	3
Brak energii		0	1	2	3
Bóle stawów		0	1	2	3
Bóle głowy		0	1	2	3
Zaburzenia rytmu serca		0	1	2	3
Parestezje		0	2	4	6

 

Wary  -  "uderzenia gorąca"

Najczęściej spotykane objawy to tzw. „wary” – czyli nagłe uderzenie wraz z poceniem się. Może temu towarzyszyć uczucie kołatania serca oraz lęk.  Opisywane są przez kobiety jako gwałtowne uczucie gorąca w klatce piersiowej, przesuwające się pod szyję do twarzy, któremu towarzyszy plamiste zaczerwienienie się twarzy, zlewne poty a nawet dreszcze. Jeżeli występują w nocy nazywane są nocnym poceniem się.

Wary występują na ogół spontanicznie., ale czasem występują pod wpływem tzw.  czynników sprzyjających takich, jak  pogoda – (gorąca i wilgotna), gorące pokarmy, używki  - (alkohol, kawa pikantne przyprawy), pobyt w zamkniętych ciasnych pomieszczeniach, stres psychiczny). Większa masa ciała sprzyja występowaniu objawów.

Przyczyna dolegliwości do końca nie została wyjaśniona – ale przypuszcza się, że powodują je zmiany  regulacji hormonalnych pojawiających się w tym okresie życia kobiety ( w tym znaczne obniżenie  hormonów kobiecych – estrogenów).

 

 

Objawy o podłożu psychogennym

O okresie klimakterium mogą występować pewne objawy o podłożu psychogennym.

Należą do nich drażliwość, osłabienie uwagi, nerwowość, utrata zaufania nawet dla bliskich osób, zaburzenia snu,

obniżenie libido, bojaźń, niepokój, zadręczanie się (poczucie winy) – czyli stany depresyjne,  ale też objawy podniecenia – krzykliwość, kłótliwość.  

Estrogeny są hormonami działającymi antydepresyjnie. Objawy te towarzyszą obniżeniu poziomu estrogenów i tarczycy

 

Zaburzenia snu

Zaburzenia snu mogą pojawiać się pod postacią

-       trudności w zasypianiu

-       częstym budzeniem się  - odczuwanym jako całkowity brak snu

-       wczesnym budzeniem się

Objawy są efektem braku progesteronu ( hormonu ciałka żółtego).

 

Zmiany w układzie moczopłciowym

Tkanki układu moczopłciowego – pozbawione wpływu estrogenów ulegają zmianom zanikowym – tzw. atrofii uro-genitalnej.

Przyczyną tego jest pogorszenie jakości tkanki łącznej w wyniku postępującej degradacji włókien kolagenu

 

Dolegliwości związane z atrofią urogenitalną występują u  większości kobiet. Najważniejsze związane z tym stanem dolegliwości to 

·      uczucie suchości pochwy i związane z tym świąd, nawracające infekcje oraz  bolesność i utrata albo znaczne zmniejszenie satysfakcji ze współżycia intymnego

·      wysiłkowe nietrzymanie moczu ( popuszczanie moczu podczas wysiłku, kaszlu, kichania, biegania)

·      zespół nadreaktywnego  pęcherza – konieczność natychmiastowego oddania moczu – w razie wystąpienia parcia z towarzyszącym częstym oddawaniem moczu ( kilkanaście razy dziennie)   oraz  nocnym oddawaniem moczu.

·     

Uczucie suchość pochwy - zanikowe zapalenie pochwy

Na objawy te skarży się nawet ponad 57% kobiet w wieku pomenopauzalnym. Należą do nich suchość pochwy, ból podczas stosunku płciowego, podrażnienia objawiające się swędzeniem  oraz  nierzadko występującym nietrzymaniem moczu.

Dolegliwości spowodowane są zmianami regresyjnymi w obrębie skóry sromu a także pochwy – i zaliczają się do późnych zależnych od niedoborów hormonalnych ojawów zespołu klimakterycznego.

 

 Dochodzi do nich dopiero po kilku latach od zaprzestania miesiączkowania. Niedobóre estrogenów  w tym okresie prowadzi również do znacznego zmniejszenia grubości warstw skóry utraty jej elastyczności i turgoru oraz wysychania śluzówek pochwy, jamy ustnej ( mogącej powodować zaburzenia smaku) a także powiek i gałki ocznej.

Dolegliwości te ustępują często po zastosowaniu hormonalnej terapii zastępczej.

 

Wargi sromowe mniejsze stają się blade – co jest spowodowane zmniejszoną ilością melanocytów w naskórku.

 

Najbardziej charakterystyczna dla niedoboru estrogenów jest atrofia nabłonka pokrywającego błonę śluzową pochwy – prowadzącą do powstawania w niej licznych szczelin.  Mogą one  – w przypadku zaprzestania przez pacjentkę współżycia – doprowadzić do wytworzenia zrostów między ściankami pochwy  ze zwężeniami a nawet zarastaniem pochwy.

Pierwszym objawem jest utrata wilgotności pochwy – prowadząc do dyspareunii (bolesnego współżycia).  Badania wskazuję, że ok.  85 % kobiet w 10 lat po menopauzie   aktywnie współżyje. Następstwem jest niedoborów – albo całkowity brak fizjologicznej flory bakteryjnej – co prowadzi do wzrostu pH w pochwie i  kolonizacji jej patologiczną florą bakteryjną. Ze względu na bliskie sąsiedztwo wyprowadzających dróg moczowych prowadzi to również do  infekcji  w ich obrębie – które  mogą być oporne na leczenie.

 

Leczenie tych dolegliwości  - głównie miejscowe – to stosowanie preparatów kwasu hialuronowego, estrogenów w postaci gałek dopochwowych oraz kremu.

 

Ostatnio – wprowadzona została się nowoczesną metodę leczenia tych dolegliwości metodą tzw.  Laserowej Rewitalizacji Pochwy.  Jest to dość subtelna, precyzyjna i nieinwazyjna (również niebolesna) metoda działania na wnętrze pochwy oraz obszaru jej wnętrza.  Na skutek „ogrzania” tkanek dochodzi do obkurczania się kolagenu w tkance oraz gruntownej regeneracji błony śluzowej i elastycznego obkurczenia ścian pochwy.

Efektem jest odbudowana błona śluzowa pochwy, lepsze jej nawilżenie, zmniejszenie i poprawa elastyczności pochwy –  co skutkuje podniesieniem komfortu życia  ( w tym poprawa jakości i zadowolenia ze współżycia intymnego) - a również redukcja nietrzymania moczu.

 

Nietrzymanie moczu

Dolegliwość ta  dotyka ok. 57 % kobiet. 

Dotyka przede wszystkim – ale nie tylko kobiet w okresie pomenopauzalnym –

a czynnikiem etiologicznym jest  głównie niedobór estrogenów – poza tym zaburzenia statyki narządu rodnego ( np. obniżenie narządu rodnego).

Brak estrogenów prowadzi do zmniejszonej zawartości kolagenu w tkance okołocewkowej i ścianie cewki moczowej ( części proksymalnej – czyli  w okolicy  pęcherza moczowego).

 

Nietrzymanie moczu u kobiet może występować  pod postacią

·      wysiłkowego nietrzymania moczu

·      naglącego nietrzymania moczu ( zespół pęcherza nadreaktywnego)

 

 

Wysiłkowe nietrzymanie moczu

Może pojawić się już  w okresie poprzedzającym menopauzę a nawet u młodszych kobiet po przebytych porodach.  W okresie pomenopauzalnym podan 70 % kobiet  może uskarżać się na tą dolegliwość. Objawia się „popuszczeniem” moczu w rezultacie kichnięcia, kaszlnięcia lub wysiłku fizycznego związanego ze zwiększenie tłoczni brzusznej.

Przyczyną  w okresie po  ustaniu miesiączkowania sa najczęściej zmiany  w  ilości kolagenu w tkance okołocewkowej i w cewce moczowe ( jak opisano wyżej).   Inne przyczyny – to zaburzenia statyki narządu rodnego spowodowane głównie uszkodzeniem struktur tkankowych dna miednicy podczas porodów.

Leczenie tych dolegliwości powinno być poprzedzone procesem diagnostycznym – określającym przypuszczalną przyczynę  WNM.  Do badań tych należą – wywiad lekarski – poszerzony często o badania ankietowe,  badanie ginekologiczne i urologiczne,  badanie  USG przezpochwowe,  badanie moczu,  badanie urodynamiczne.

Zastosowane leczenie  - w zależności od rozpoznania może być:

·      miejscowe   -  estrogeny w postaci globulek lub kremów, Ćwiczenia Kegla, zabiegi typu „neocontrol”

·      pessary uroginekologiczne

·      leczenie operacyjne – TOT, TVT i inne

·      zabiegi Laserowej Rewitalizacji Pochwy – jest to bezbolesny zabieg,  nie wymagający hospitalizacji. Zabieg polega na fototermicznym, nieablacyjnym obkurczeniu ścian pochwy, wzmocnieniu jej ścian, powięzi wewnątrzmiednicznej oraz obszaru ujścia cewki moczowej. Zazwyczaj wystarcza wykonanie jednego zabiegu, aby złagodzić lub usunąć lekkie lub średnio nasilone wysiłkowe nietrzymanie moczu.  W razie potrzeby zabieg można powtórzyć.

 

 

Naglące parcie na mocz – zespół pęcherza nadrektywnego.

Dolegliwości polegając na konieczności oddania moczu bezpośrednio po  odczuciu parcia na mocz – co może sprawić, że kobieta „nie zdąży” dojść toalety.

Dodatkowym objawem jest częste odczuwanie parcia  i oddawanie moczu (nawet kilkunastokrotnie w ciągu dnia oraz kilkukrotnie w nocy).

Leczenie tej dolegliwości  wymaga uprzedniej odpowiedniej diagnostyki  (opisanej powyżej) .

Metody leczenia to  leczenie farmakologiczne ( często  szybko przynoszące ulgę), miejscowa estrogenoterapia, oraz  Laserowa Rewitalizacja Pochwy – metoda opisana powyżej.

 

Osteoporoza

Jest to uogólniona choroba kości charakteryzująca się zmniejszeniem ich masy oraz destrukcją mikroarchitektury – co w efekcie prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań.

Najczęściej spotykane złamania to złamania kompresyjne kręgów, złamania  szyjki kości udowej oraz złamania nadgarstka. Ilość złąmań wzrasta 10-cio krotnie między 5 a 7 dekadą życia.

 Najlepszym postępowaniem jest odpowiednia diagnostyka – oraz profilaktyka.

Badanie z wyboru jest tzw. Densytometria – oceniające  ew.  ubytek masy kostnej i wskazujące  ewentualną potrzebę leczenia.

 

Inne działania profilaktyczne to 

·      Ćwiczenia fizyczne odpowiednie dla stymulacji biosyntezy kości

·      Odpowiednie odżywianie – podaż wapnia oraz witaminy D3 w celu umożliwienia odpowiedniej mineralizacji kości

·      Odpowiedni stan hormonalny ustroju – normoestrogenizm w celu zapobiegania nadmiernej utracie kośćca

 

Schorzenia układu krążenia

Bardzo wiele czynników wywiera wpływ na wystąpienie schorzeń ukłądu krążenia. Najczęstszym podłożem zmian chorobowych jest rozwój miażdżycy – powodujący upośledzenie ukrwienia ważnych życiowo narządów.

Najważnieszym badaniem charakteryzującym metabolizm  - a będących w pewnym stopniu wykładnikami miażdżycy to ocena stężenia cholesterolu całkowitego w w surowicy krwi ( prawidłowa wartość poniżej 200 mg/dl – wysoka > 240 mg/dl). Badmy również stężenie frakcji cholesterolu ( LDL i HDL) oraz stężenie trójglicerydów)

Zmniejszenie stężenia estrogenów może prowadzić do rozwoju miażdżycy i chorób układu krążenia.

 

Należy również pamiętać o badaniu stężenia hormonów tarczycy  oraz  regularnym kontrolowaniu ciśnienia tętniczego.

 

Nowotwory i profilaktyka

W okresie około i pomenopauzalnym   zwiększa   się ryzyko wystąpienia nowotworów  - nie tylko narządu rodnego.

Zwiększone ryzyko to obejmuje min.  raka płuc, raka piersi, raka trzony macicy,  raka jajnika oraz  raka szyjki macicy, raka sromu i pochwy.  Należy pamiętać, że nowotwory te mogą występować również w młodszym wieku i profilaktykę powinny stosować też młodsze kobiety.

 

Profilaktyka polega głównie na  wykonywaniu badań profilaktycznych, higienicznym trybie życia, unikaniu używek –  które zwiększają to ryzyko ( palenie papierosów, alkohol).  Ważnym elementem jest też obserwacja i  konsultacja lekarska w razie wystąpienia  niepokojących objawów takich jak -  nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych,  nadmierna ilość wydzieliny z pochwy,  bóle w okolicy podbrzusza, wzdęcia, zaparcia, krwiomocz, wykrycie guzka podczas samokontroli piersi,  zaobserwowanie zmiany na sromie.

Badania profilaktyczne  obejmują schorzenia narządu rodnego – ale powinny też dotyczyć układu krążenia, metabolizmu lipidów  i hormonów tarczycy.

Do badań tych należą:  badanie ginekologiczne, mammografia piersi, badanie USG przezpochwowe, zdjęcie klatki piersiowej, EKG, lipidogram, TSH